Ghép tạng là phương pháp điều trị tốt nhất cho các trường hợp suy tạng giai đoạn cuối nhằm giúp người bệnh tăng tuổi thọ và cải thiện chất lượng cuộc sống [1].
Ghép tạng là gì? Nguyên nhân dẫn đến ghép tạng
Ghép tạng là quá trình phẫu thuật thay thế cơ quan đã bị hỏng hoặc tổn thương của người bệnh bằng một cơ quan tương ứng từ người khác (người hiến tạng). Cơ quan được cấy ghép phổ biến nhất là thận, tiếp theo là gan, tim và phổi [1].
Nguyên nhân một người cần được ghép tạng đó là khi một cơ quan nào đó trong cơ thể không thể hoạt động bình thường [3]. Chẳng hạn, ghép thận thường sẽ là lựa chọn điều trị cho người bệnh suy thận mạn giai đoạn cuối. Ghép tim sẽ được chỉ định cho các trường hợp suy tim, còn ghép gan là lựa chọn điều trị cho các trường hợp xơ gan, suy gan cấp… [1].
[embed-health-tool-bmi]
Khi nào được ghép tạng? [4]
Khi một cơ quan trong cơ thể bị suy, có nguy cơ ngừng hoạt động, bác sĩ sẽ xem xét các lựa chọn điều trị, bao gồm cả ghép tạng. Nếu được đánh giá là phù hợp để ghép tạng nhưng không có người thân nào có thể hiến tặng thì người bệnh sẽ được đưa vào danh sách chờ đợi chương trình cấy ghép để nhận tạng từ người khác, thường là người đã qua đời.
Thực tế, rất khó xác định phải chờ bao lâu để được ghép tạng. Thời gian chờ sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố nhưng chủ yếu được xác định bởi độ nặng của tạng suy và mức độ phù hợp giữa người bệnh và người hiến tặng. Khi có một người hiến tặng (người chết não hoặc người sống) phù hợp về nhóm máu và miễn thì quá trình cấy ghép có thể được tiến hành.
Ưu và nhược điểm của ghép tạng
Phương pháp ghép tạng đã cứu sống, kéo dài thời gian sống và tăng chất lượng cuộc sống cho rất nhiều người bệnh [5].
Chẳng hạn, ghép thận được chứng minh là có thể tăng khả năng sống sót, cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh tốt hơn so với chạy thận nhân tạo [5]. Ngoài ra, ghép thận cũng giúp giảm tỷ lệ tái nhập viện [1]. Trong khi đó, ghép gan là phương pháp giúp cứu sống nhiều người mắc các bệnh gan mạn tính giai đoạn cuối, suy gan cấp, ung thư gan và một số bệnh lý chuyển hoá [6]. Đối với việc ghép tim, ghép tạng có thể mang lại chất lượng cuộc sống tốt hơn và giúp hầu hết bệnh nhân có cơ hội sống lâu hơn [1].
Tuy nhiên, dù mang đến nhiều lợi ích nhưng sau ghép tạng, người bệnh cũng có thể đối mặt với nhiều nguy cơ về sức khỏe. Nguy cơ đào thải sau ghép tạng là biến chứng “đáng e ngại” nhất. Để ngăn chặn tình trạng này, người bệnh phải dùng các thuốc ức chế miễn dịch suốt đời. Điều này không chỉ làm tăng nguy cơ nhiễm virus, vi khuẩn mà còn làm tăng nguy cơ phát triển ung thư da, ung thư hạch, ung thư cổ tử cung và các rối loạn chuyển hóa khác [7].
Ai không thể phẫu thuật ghép tạng?
Ghép tạng không phải là lựa chọn dành cho tất cả mọi người mà cần có giám định y khoa và tư vấn từ bác sĩ [4]. Các trường hợp chống chỉ định ghép thận, ghép gan, ghép tim là [8], [9], [10]:
- Đang mắc bệnh tim, phổi nặng, không đủ sức khỏe đáp ứng cuộc phẫu thuật lớn
- Đang mắc bệnh lý ác tính di căn hoặc xâm lấn, nhiễm trùng chưa được điều trị ổn định, HIV/AIDS hoạt tính
- Bệnh mạch máu (mạch não và ngoại biên)
- Bệnh lý chuyển hóa tổn thương nhiều cơ quan
- Lạm dụng thuốc hoặc chất gây nghiện
- Có các bệnh lý tâm thần không kiểm soát và không có khả năng tuân thủ việc điều trị y tế
Ngoài ra, còn có các chống chỉ định tương đối thay đổi tuỳ vào từng trung tâm như tuổi tác, béo phì, điều kiện kinh tế xã hội… có thể được cân nhắc tùy vào từng trường hợp cụ thể để quyết định xem người bệnh có được ghép tạng hay không [8], [9].
Dù phương pháp ghép tạng vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức nhưng các nhà khoa học vẫn đang không ngừng nghiên cứu nhằm cải thiện kết quả điều trị cho người bệnh.
